Κατερίνα Παπασωτηρίου | Τη γλώσσα και τα μάτια σας

Αναρτήθηκε από freethinkingisland

Πρόσφατα οι ομογενείς της Μελβούρνης ξεκίνησαν την εκστρατεία «Μιλήστε ελληνικά το Μάρτιο». Τα μέλη της ομογένειας καλούνται, κατά τη διάρκεια του Μαρτίου- μήνα εορτασμού της εθνικής μας επετείου- να χρησιμοποιήσουν αποκλειστικά την ελληνική γλώσσα στις καθημερινές τους δραστηριότητες. Πρόκειται για μια φιλόδοξη πρωτοβουλία με στόχο τη διατήρηση και την προώθηση της ελληνικής γλώσσας στην ελληνική διασπορά.

Είναι συγκινητική η προσπάθεια των ανθρώπων αυτών να μείνουν «δεμένοι» με τις ρίζες τους. Ωστόσο, δεν μας εκπλήσσει, αφού τόσο εκείνοι, που βρίσκονται μακριά από την πατρίδα, όσο και εμείς εδώ, ως ομιλητές της ελληνικής γλώσσας νιώθουμε ότι είναι η ιστορία μας, η ταυτότητά μας. Αυτό που αποτελεί έκπληξη είναι ότι πολλοί αλλόγλωσσοι μελετούν την ελληνική γλώσσα. Τι είναι λοιπόν, αυτό που ωθεί τους ανθρώπους αυτούς να διδάσκονται, να μελετούν και να ασχολούνται με τη γλώσσα μιας τόσο μικρής και ανίσχυρης οικονομικά χώρας; Πού έγκειται το τόσο μεγάλο ενδιαφέρον για την εκμάθηση και τη μελέτη της;

Η μελέτη της ελληνικής γλώσσας ενδιαφέρει γενικότερα, καθώς πρόκειται για τη μοναδική ζωντανή σήμερα γλώσσα με αδιάσπαστη προφορική παράδοση 4.000 χρόνων και τουλάχιστον 3.000 χρόνων συνεχή γραπτή παράδοση. Έχει δηλαδή αδιάκοπη ιστορική συνέχεια. Αυτή τη συνέχεια επισημαίνει ο Ελύτης λέγοντας σε συνέντευξή του: «Εγώ δεν ξέρω να υπάρχει παρά μία γλώσσα, η ενιαία ελληνική γλώσσα. Το να λέει ο Έλληνας ποιητής, ακόμα και σήμερα, ο ουρανός, η θάλασσα, ο ήλιος, η σελήνη, ο άνεμος, όπως το έλεγαν η Σαπφώ και ο Αρχίλοχος, δεν είναι μικρό πράγμα. Είναι πολύ σπουδαίο. Επικοινωνούμε κάθε στιγμή μιλώντας με τις ρίζες που βρίσκονται εκεί. Στα Αρχαία(1)». Η ελληνική γλώσσα λοιπόν, είναι μία και ενιαία, με την έννοια ότι δεν έπαυσε ποτέ να μιλιέται και να γράφεται. Ένας θησαυρός λέξεων έρχεται από το παρελθόν και χύνεται στην κοίτη του νεοελληνικού λόγου. Παράλληλα, διακρίνεται από αρτιότητα, μουσικότητα, ευρύτητα, πολυσημία και τεράστιο λεξιλογικό πλούτο. Αποτελεί τη μόνη γλώσσα που μέσω των λέξεων αποδίδει με αξιοθαύμαστη ευκρίνεια λεπτές σημασιολογικές αποχρώσεις. Είναι η γλώσσα στην οποία «άλλο πράγμα είναι η αγάπη και άλλο πράγμα ο έρωτας. Άλλο η επιθυμία και άλλο η λαχτάρα. Άλλο η πίκρα και άλλο το μαράζι . Άλλο τα σπλάχνα και άλλο τα σωθικά(2)».

Ωστόσο, στο πέρασμα των αιώνων η γλώσσα μας πέρασε μέσα από πολλές συμπληγάδες. Στις μέρες μας, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και της επικοινωνιακής επανάστασης, η μεγαλύτερη απειλή είναι η εκτεταμένη χρήση ξένων λέξεων και η ευρεία διάδοση των greeklish, της ελληνικής δηλαδή γλώσσας γραμμένης με λατινικούς χαρακτήρες. Τα greeklish είναι σήμερα ο γρήγορος τρόπος επικοινωνίας στο διαδίκτυο, στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης και στα γραπτά μηνύματα των κινητών.  Για πολλούς είναι η αιτία για αρκετά προβλήματα στο λόγο των νέων: για την ανορθογραφία, την απουσία σημείων στίξης, την απουσία δομής και συνεκτικότητας των προτάσεων, τη σύντμηση λέξεων, την παράλειψη τονισμού.

Αναφερόμενος σε αυτή τη γλωσσική κακοδαιμονία, ο καθηγητής Γλωσσολογίας Γ. Μπαμπινιώτης συμβουλεύει «Τη γλώσσα και τα μάτια σας». Οφείλουμε λοιπόν, όλοι μας, ως δάσκαλοι, ως γονείς, ως ομιλητές αυτής της γλώσσας, ιδιαίτερα σε ημέρες κρίσης, όπως οι τωρινές, να σκύψουμε στον πολιτισμό μας, στην παράδοσή μας και με τον πιο εύγλωττο τρόπο, στη γλώσσα μας. Οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε ότι η γλώσσα αυτή μπορεί να μιλιέται σήμερα από ένα πλήθος που δεν ξεπερνά συνολικά τα είκοσι εκατομμύρια, παραμένει όμως η γλώσσα με την οποία μίλησαν για πρώτη φορά η ποίηση και το θέατρο, η φιλοσοφία και η επιστήμη, τα μαθηματικά και η ιατρική, το δίκαιο και η ηθική, η πολιτική και η ίδια η ιστορία. Τα ίχνη της είναι παρόντα σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες. Είναι η γλώσσα ενός μικρού χώρου που νίκησε το χρόνο με την εμβέλειά της∙ μια γλώσσα που βυθίζεται με την ίδια ευχέρεια στα βαθιά νερά του παρελθόντος και στα συχνά επικίνδυνα ρεύματα των εκάστοτε νέων καιρών.

1.  Το Βήμα της Κυριακής, 24-12-’78
2. Οδυσσέας Ελύτης (1985),  Ο Μικρός Ναυτίλος, Αθήνα: Ίκαρος, σελ. 53

*Η Κατερίνα Παπασωτηρίου είναι φιλόλογος.